Son dönemde Avrupa Birliği (AB) gıda denetimleri kapsamında, Türkiye’den ihraç edilen ürünlerde ciddi uyumsuzluklar tespit ediliyor — bu durum, Türk tarım ve gıda sektörünü ekonomik ve itibariyet açısından zor bir dönemle karşı karşıya bırakmış durumda.
İhraçta “Riskli Ürün” Alarmı
-
AB’ye ihraç edilen gıda ürünlerinde; pestisit kalıntıları, mikotoksinler (özellikle Aflatoksin B1, Okratoksin A gibi) ya da yasaklı maddeler nedeniyle yapılan kontrollerde, Türkiye’den gönderilen ürünlerin yaklaşık %75–80’i sınırda reddediliyor — yani “4’ünden 3’ü riskli” formülü gerçeğe dönüşüyor.
-
2024 yılında yapılan denetimlerde, Türkiye’den gönderilen 487 farklı gıda ürününde 94 çeşit yasaklı madde tespit edilmiş; bu da ihracatın ne kadar sıkı ve riskli bir denetim süreci içine girdiğini gözler önüne seriyor.
-
Özellikle kuru meyve (incir, kayısı, kuru üzüm), kuruyemiş, baharat, taze meyve/sebze türlerinde yoğunluklu olmak üzere; pestisit, küf ve mikotoksin kalıntısı, aşırı kullanım ya da yasaklı madde izi gibi ihlaller, AB’nin “gıda güvenliği” kriterlerine uymadığı gerekçesiyle ürünlerin iadesine — bazen de imhasına — neden oluyor.
Ekonomik ve İtibar Kaybı — Nedenleri ve Sonuçları
-
Bu geri dönüşler, hem ihraççı firmaların hem de ülke ekonomisinin döviz geliri kaybına uğramasına yol açıyor; milyonlarca euro değerindeki gıda sevkiyatları ya iade ediliyor ya da durduruluyor.
-
Aynı zamanda Türkiye’nin uluslararası gıda güvenliği ve kalite itibarı zedeleniyor. AB pazarında “riskli tedarikçi” algısı, uzun vadede daha sıkı denetim, pazar kaybı ya da engellenmiş ihracat anlamına gelebilir.
-
Üretimden hasada, ambalajdan nakliyeye kadar tüm aşamalarda gösterilen düzensizlik, kayıt dışılık ya da denetim zaafiyeti; pestisit kontrolü, mikotoksin analizleri, hijyen standartları ve belge eksikliği gibi sorunlar; ihracat yükümlülüğünü sürdüren firmaların rekabet gücünü kırıyor.
Ne Yapmak Gerek? — Sektörden Beklenen Adımlar
| Adım | Öneri / Gereklilik |
|---|---|
| Kalite ve denetim | Tarımdan itibaren HACCP / GMP benzeri uluslararası standartlarla üretim — sıkı pestisit/mikotoksin kontrolleri |
| Şeffaflık ve belge | Her partiye analiz raporu, laboratuvar belgeleri, üretim & hasat tarihçesi vb. transparan kayıt zorunluluğu |
| Eğitim & bilinçlendirme | Çiftçi, üretici ve ihracatçıya AB standartları, pestisit kullanımı, uygun ambalaj/etiketleme eğitimi |
| Denetim mekanizması | Devlet + özel sektör iş birliği ile kalite kontrol ve izleme — hem ihracat öncesi hem sonrası sistematik analiz |
| Pazar çeşitlendirme | AB dışında alternatif pazarlara yönelerek tek pazara bağımlılığın riskini azaltma |
Değerli Bir Uyarı: “İhracat, Kaliteyle Sürüyor”
Türkiye’nin coğrafi avantajı, iklim çeşitliliği ve üretim potansiyeli; ihracat için hâlâ güçlü kozlar — ama bu kozların kaybedilmemesi için üretimden paketlemeye, denetimden belgelenmeye kadar her adımın titizlikle yürütülmesi şart. Aksi halde “4 üründen 3’ü riskli” tablosu, sadece bugünü değil; Türkiye’nin yıllardır emek verdiği ihracat itibarını da zayıflatır.
